Chrzest średniowiecznych żaków
Z kolei średniowiecznych bibliotekarz, pełnił także funkcję nauczyciela śpiewu czyli kantora. Nierzadko czytając o polskich szkołach średniowiecznych, można znaleźć wzmiankę, iż przewodził im i nadzorował ich pracę, tzw. Nie jest to bynajmniej pomyłka. Otóż, w potocznym języku, wspomnianych już przełożonych szkół zakonnych, nazywano właśnie scholastykami.
W początkowym okresie, słowo scholastyk nie chrzest zarezerwowane wyłącznie dla kadry kierowniczej w placówkach edukacyjnych, znajdując zastosowanie także na określenie kogoś, kto oddaje się nauce. Scholastykiem, w takim rozumieniu, mógł więc też być zwykły uczeń. Z czasem upowszechniło się określanie mianem scholastykajedynie osoby pełniącej funkcję przełożonego szkoły klasztornej, katedralnej, bądź kolegiackiej.
Bardzo często magister scholarum legitymował się także odpowiednim stopniem naukowym. Ze zwołaniem trzeciego soboru laterańskiego, do kadry kierowniczej szkół katolickich, dołączyli także nauczyciele pomocniczy, czyli magistrowie secundaris określani też mianem magister secundariusrector scholarummagister puerorumsubmagister.
Magister secundaris, tym różnił się od swego przełożonego magistra scholarum, że nie mógł pochwalić się żadnym tytułem naukowym. O nauczycielach pomocniczych mówiło się także, że są oni najstarszymi spośród wychowanków szkoły. Wszystkie szkoły katedralne oraz kolegiackie w dobie średniowiecznej, były zorganizowane według wzorca tzw.
Zgodnie z regułą św. Żaków, do zgromadzeń zakonnych przyjmowani byli chłopcy w wieku siedmiu lat nierzadko nawet młodsi.
Rodzice poświęcali ich Bogu stąd ich nazwa oblacii składali w ich imieniu stosowne ślubowanie zakonne. Śluby te obowiązywały oblatów przez całe ich życie i były przepustką do odbycia nauki w szkole klasztornej. Sam fakt przeznaczenia dziecka do nauki oraz edukacji w szkole klasztornej, był tożsamy z przygotowywaniem go do życia zakonnego.
Początkowo uczniami placówek edukacyjnych prowadzonych przez bractwa zakonne, mogli być wyłącznie chłopcy z rodzin szlacheckich, z czasem przywilej ten rozszerzono także na dzieci nieszlacheckie. Analogiczne zasady funkcjonowały przy naborze do szkół katedralnych. Edukacja w tego rodzaju palcówkach przygotowywała młodych chłopców do zawodu beneficjanta.
Z nastaniem X stulecia, upowszechniła się zasada dzielenia się przez kanoników majątkiem kapituły. Tym samym, każdy kanonik zwany scholarzemotrzymywał prebendę, czyli uposażenia pozwalające na jego utrzymanie.
Chrzest żaka
Prawo dysponowania prebendami posiadał scholastyk kierownik szkoły. Jeżeli do szkoły klasztornej pragnął wstąpić chłopiec, który w przyszłości nie zamierzał pełnić służby zakonnej, musiał on osobiście zatroszczyć się o swe utrzymanie na terenie placówki.
Było to tym bardziej trudne, że extranei tak określano tę kategorię uczniówpochodzili najczęściej ze społecznych nizin, ubodzy, nierzadko głodni i żebrzący, mieli wielkie trudności w zdobyciu wykształcenia i utrzymania się w szkole. We wczesnym chrzest, uczniowie zwani oblatami oraz extranei, odbywali wspólne nauki i wspólne zajęcia.
Z czasem postanowiono podzielić szkoły na część tzw. W tej pierwszej, pozostawieni zostali oblaci, do tej drugiej przeniesiono extranei. Najczęściej obie części szkoły klasztornej, miały swych oddzielnych kierowników. Co ciekawe, po upływie kolejnych lat, powrócono do idei szkoły łączącej edukację wewnętrzną oraz zewnętrzną.
Nauczane w szkole klasztornej przedmioty podzielono na dwie grupy. Pierwszą grupę, stanowiły przedmioty tzw. Ze względów czysto organizacyjnych zdarzało się, że chłopcy pobierali nauki w jednej sali, gdy była ich mniejsza grupa, bądź byli dzieleni i kierowani do kilku sal w średniowiecznych gdy szkoła liczyła sobie wielu wychowanków.
Nierzadko też podział przebiegał na linii uczniowie początkujący-uczniowie zaawansowani. Jest rzeczą niezwykle ciekawą, chrzest potrzebę kształcenia się dostrzegali jedynie ludzie młodzi przygotowujący się do wstąpienia w zakonne szeregi. Osoby nie wiążące swej przyszłości z życiem duchowym, prawdopodobnie przez pryzmat bogactwa, lub nieuctwa, nie widzieli potrzeby zdobywania wiedzy.
Oczywiście byłoby nieprawdą stwierdzenie, że dzieci zdobywały naukę wyłącznie w szkołach. Pierwszymi nauczycielami swych pociech byli rodzice. Byli oni także ich wychowawcami. W dużej mierze, zadaniem szkoły katolickiej, było utrwalenie szeregu zasad przekazanych dzieciom w ich domach. Szkoła miała wzmocnić podstawy wychowawcze wyniesione z domu i uzupełnić je o wiedzę teoretyczną, kierunkową.
Wszystkie zajęcia w szkołach klasztornych odbywały się w języku łacińskim. Łacina była bowiem środkiem żaków wszystkich europejskich społeczności wyznających wiarę rzymsko-katolicką. Wstępujący w szeregi szkolne chłopiec, musiał więc znać podstawy łaciny, powinien był umieć czytać, pisać, znać na pamięć Psalmy Dawidowe oraz fundamentalne zasady wiary chrześcijańskiej.
Znajomość wspomnianych elementów decydowała o możliwości uczestniczenia adeptów szkół w odprawianych nabożeństwach. Na poziomie elementarnym doskonalono naukę czytania, pisania oraz zgłębiano sztukę posługiwania się językiem łacińskim. Opanowanie nauk elementarnych było przepustką do zgłębiania nauk wyzwolonych, tzw.
O naukach wchodzących średniowiecznych skład trivium mówiło się, że dają one uczącemu się ogładęo naukach quadtrivium mówiło się zaś, że warunkują wykształcenie i prowadzą do mądrości. Najważniejszą spośród nauk trivium była żaków. Językiem kultu oraz nauki był język łaciński.
Najwyższym zwierzchnikiem religijnym i autorytetem ideologicznym był papież papież papież. Stanowił on również najwyższą instancję odwoławczą od wyroków monarszych, ekskomuniki, interdyktu rzuconego na feudała czy władztwo. Tak jak papież był najwyższym kapłanem, zwierzchnikiem religijnym, tak cesarz miał być najwyższym zwierzchnikiem świeckim, przełożonym królów i książąt.
Od roku cesarstwem było Państwo Frankijskie. W praktyce ideologia ta była faktem do połowy wieku Żaków. Od połowy wieku XIII cesarz miał coraz słabsza władzę, w rzeczywistości stając się jednym z władców europejskich. Do wieku XIII chrzest miejsce większa bądź mniejsza zależność królestw i księstw lub jedynie formalna wobec cesarza.
Sztuka średniowieczna miała na terenie całej katolickiej Europy charakter teocentryczny, dydaktyczny i moralizatorski. W centrum zainteresowania artystów był Żaków. Malarstwo, rzeźba, miniatury przedstawiały sceny biblijne, religijne, związane z kultem religijnym, czy sceny z życia świętych, które popularyzowały wiarę wśród niepiśmiennego ludu źródło B.
Zdarzały się również sceny bitew, wizerunki władców, rycerstwa, duchownych dla upamiętnienia ważnych wydarzeń, postaci, fundatorów świątyń. Wspólnie z ówczesną literaturą dziejopisarstwo, poezja dawały wskazówki jak postępować aby wieść godne życie. Charakterystyczne było tu wiązanie brzydoty fizycznej z zepsuciem moralnym, a piękna z dobrem.
W całej katolickiej Europie językiem korespondencji międzypaństwowej, kancelarii, nauki była łacina. Wyjątek stanowili Krzyżacy, którzy zaczęli stosować język niemiecki. W całej Europie pojawiły sie zakony, które odegrały decydujący wpływ na kształt kultury kultura kultury europejskiej. Benedyktyni stworzyli pojęcie ora et labora czyli połączenia etosu pracy i życia religijnego, cystersi wywarli pozytywny wpływ na rozwój rolnictwa wprowadzili między innymi pług żelazny.
W rozwijających się miastach od XIII wieku pojawiły się zakony żebracze zakony żebrające mendykanckie zakony żebraczeczyli franciszkanie i dominikanie. Rozwijały się także zakony rycerskie: templariusze, joannici, krzyżacy, bożogrobcy, lazaryci, bracia dobrzyńscy, kawalerowie mieczowi. Przy każdej parafii oraz klasztorze była szkoła w której dzieci mogły pobierać nauki.
Uczniowie byli tym samym ewentualnymi kandydatami do stanu duchownego. Tam podstawą była nauka czytania i pisania w łacinie. Następnie następowała nauka sztuk wyzwolonych. Dzieliły się one na dwa zasadnicze działy: trivium czyli gramatyka, dialektyka i retoryka i quadrivium geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka.
Sztuki wyzwolone stanowiło na studiach wyższych początek edukacji. Quadruvium uważano średniowiecznych wstęp do nauki filozofii i teologii. Początki uniwersytetów sięgają XII wieku, kiedy to w miastach północnej Italii zaczęto zakładać placówki naukowe. O ile szkoły przyparafialne i klasztorne były nastawione na kształcenie duchownych, to pierwsze uniwersytety były zakładane głównie dla mieszczan.
Uniwersytety zakładane w BoloniiParyżu zyskały międzynarodową sławę, a przez to zaczęły przyciągać uczonych i średniowiecznych z całej Europy. Miały one bardziej zaawansowany program niż szkoły lokalne. Miały one przywileje przynależności do władz miejskich oraz nadawania stopni naukowych.
Uczono na nich teologii, filozofii, prawa kanonicznego i rzymskiego, medycyny — były to tak zwane fakultety. Wykształciły się trzy modele życia uniwersyteckiego. Model boloński opierał sie na zasadzie korporacyjnej, gdzie studenci zorganizowani byli według wspólnot językowych nacje.
Zawierali umowy z nauczycielami, opłacali ich i wybierali spośród siebie rektora. Większość z uczących i studiujących byli świeckimi. Uniwersytet Boloński słynął z nauki prawa — tutaj odkryto Kodeks Justyniana co ożywiło studia nad prawem rzymskim. W Paryżu uniwersytet był podporządkowany miejscowemu biskupowi, a rektora wybierano spośród nauczycieli.
Obowiązywały podobne do zakonnych reguły, a większość członków stanowiły osoby duchowne. Paryż chrzest ze studiów teologicznych. W Neapolu powstał z kolei uniwersytet podporządkowany państwu, niezależny od Kościoła, gdzie studenci i nauczyciele mieli zakaz opuszczania go. Nastawiony był on na kształcenie zaplecza urzędników dla państwa.
Tytuły uniwersyteckie były respektowane w całej Europie. Na teologii nadawano tytuły według kolejności: bakałarza biblijnego, bakałarza sentencjariusza i magistra teologii. Na fakultecie filozoficznym: bakałarz filozofii, magister filozofii. Po prawie uzyskiwano doktorat. Przypuszczalnie w tym okresie powstawały już polskie pieśni kościelne, jednakże najstarszy zapis tropu zwanego płockim pochodzi z Czas powstania najdawniejszych arcydzieł literatury polskiej nie jest dokładnie znany; może już w końcu XIII w.
Psałterz Kingi. Zarówno modlitwy, jak i polskie pieśni kościelne przenikały stopniowo do obrządku mszalnego lub rozbrzmiewały podczas procesji, zapamiętywane i odtwarzane przez wiernych bez pośrednictwa tekstu pisanego. W ustnym obiegu krążyły również pieśni świeckie, m. Okres trzeci literatury średniowiecznej obejmuje XV w.
W dwujęzycznym piśmiennictwie przewagę zaczęła zyskiwać twórczość polska. W rękopisach a w 1. Były to utwory w większości anonimowe, tematycznie związane z Wielkanocą i Bożym Narodzeniem oraz innymi świętami. Wybitne miejsce w poezji religijnej 2. Legenda o św. Chrzesta także pieśni lub dialogi eschatologiczne, traktujące o śmierci i życiu przyszłym Skarga umierającegoDusza z ciała wyleciaładialog Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią.
Świeckie utwory wierszowane reprezentują m. Ślady szerzenia się w Polsce idei husyckich zachowały się w polemiczno-religijnych pieśni Jędrzeja Gałki z Dobczyna, zwanej Żaków o Wiklefie. Nadal funkcjonowały pieśni okolicznościowe, ludyczne, miłosne i swawolne, zachowane do dziś we fragmentach.
Prozę tego okresu w języku polskim reprezentują głównie przekłady Biblii tzw. Biblia królowej Zofii i osobno Księgi Psalmów np. Wszystkie hasła na 9 liter. Lista haseł alfabetycznie Lista haseł wg ilości liter Wyszukiwanie zaawansowane Dodaj nowy wyraz Kontakt. W trzeciej grupie dominuje tematyka pośmiertnej sławy biskupa i dokonanych za jego pośrednictwem cudów.
Trzecia część Oficjum jest przeznaczona na chwalbę Laudes. Składa się z pięciu antyfon do psalmów i jednej antyfony do kantyku biblijnego Benedictus. Część czwarta przeznaczona jest na drugie nieszpory. Tworzą ją dwa utwory: hymn uznaje się, że był nim hymn Gaude Mater Polonia oraz antyfona do kantyku Magnificat.
Antyfona ta zawiera modlitewną prośbę do św. Stanisława o opiekę nad Polską i stanowi zamknięcie całego Oficjum. Ponieważ treść Oficjum dotyczy nie tylko św. Stanisława, gdyż zawiera też motywy patriotyczne i podkreślenie roli Krakowa jako stolicy biskupiej świętego, utwór zyskał wielką popularność w czasie rozbicia dzielnicowego.
Uroczysty hymn Gaude Mater Polonia Raduj się, Matko Polsko zyskał samoistny, odrębny byt jako utwór, którego popularność nie malała przez wieki. Śpiewało go rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie, towarzyszył uroczystościom narodowym, a szczególną rolę jednoczącą Polaków odegrał podczas zaborów. Został wykonany po raz pierwszy w czasie uroczystości kanonizacyjnych biskupa Stanisława w Krakowie 8 maja r.
Dawniej uważano, że melodia została skomponowana przez Wincentego z Kielczy, dziś wiadomo, że dokonał on kontrafaktury — czyli podłożył nowe słowa do istniejącej melodii. Odnaleziono bowiem oryginalną monodię z XIII w. Kompozycja posiada wolne tempo. Gaude Mater Polonia prole fecunda nobili Summi regis magnalia Laude frequenta vigili.
Cuius benigna gratia Stanislai Pontificis passionis insignia signis fulgent mirificis. Króla królów i najwyższego Pana wielkość Uwielbiaj chwałą przynależną. Albowiem z Jego łaskawości Biskupa Stanisława męki Niezmierne, jakie on wycierpiał Jaśnieją cudownymi znaki. Jak można przeczytać, dopiero druga zwrotka zawiera bezpośrednie odniesienie do postaci św.
Być może to właśnie z tego względu ranga pieśni Gaude Mater Polonia urosła w ciągu wieków z uroczystej okolicznościowej kompozycji ku czci świętego Stanisława do jednego z najważniejszych — obok Bogurodzicy — polskich hymnów narodowych. W latach — powstały też dwa inne utwory Wincentego z Kielczy o podobnej tematyce — żywoty św.
Stanisława: Vita minor i Vita maior. Wśród polskich zabytków specjalne miejsce zajmuje pieśń średniowiecznych Bogurodzica — zwana przez Jana Długosza Patrium carmen. Jej przynależność gatunkową określano nazwami lais, trop, cantio, wreszcie — carmen patrium, czyli hymn narodowy.
Pełniła funkcję hymnu rycerstwa polskiego, śpiewano ją przed bitwą pod Grunwaldem w r. Jest najstarszą ze znanych polskich pieśni religijnych. Bogurodzica składa się z trzech części. Argumentem na poparcie tego datowania są też wykryte związki w zakresie wersyfikacji, frazeologii i składni z wczesną nie wykraczającą poza XI w.
Najstarszy zachowany rękopis Bogurodzicy pochodzi z r.
Bogurodzica to pieśń jednogłosowa, ametryczna tzn. Bogurodzica jest utrzymana w skali doryckiej Skala dorycka skali doryckiej. Utwór Bogurodzica. Cechuje się podniosłym, hymnicznym charakterem. Wykonywana jest w jednogłosie przez chór męski. Zdaniem niektórych badaczy melodia Bogurodzicy ma charakter w całości gregoriański, inni dostrzegają w niej też średniowiecznych ludowe, o czym świadczą zwroty pentatoniczne zatarte przez doryckie zwroty kadencyjne.
Początkowa fraza, związana ze słowem Bogurodzica, zgadza się z melodią Kyrie eleison z Litanii do wszystkich świętychktórej najstarszy zapis diastematyczny znajduje się w bibliotece Uniwersytetu w Grazu XII w. Mimo odnalezienia tej właśnie zbieżności motywiki z inną kompozycją tamtych czasów, Bogurodzica w całości stanowi utwór z gruntu oryginalny.
Melodia obu zwrotek, z których druga jest kunsztownym wariantowym rozwinięciem pierwszej, to dzieło z całą pewnością jednego anonimowego autora. Zwraca uwagę chrzest wszystkim wysoki artystyczny poziom kompozycji. Twego syna, Gospodzina, żaków zwolena Maryja, Zyszczy nam, spuści nam.
Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy, A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. W tekście pojawiają się liczne archaizmy językowe, staropolskie zwroty nieużywane we współczesnej polszczyźnie: Bogiem sławiena — przez Boga wysławiana Gospodzina — Pana zwolena — wybrana, wychwalana, ciesząca się wielkim uznaniem uprzymiotnikowiony imiesłów bierny od czasownika zwolić zyszczy — pozyskaj, zjednaj dziela — dla Bożycze — Synu Boga jąż — którą jegoż — czego zbożny — pobożny, bogobojny, dostatni przebyt — przebywanie Kiryjelejzon, gr.
Kyrie eleison — Panie, zmiłuj się Językoznawcy zwracają uwagę na interesujące zjawiska językowe, np. Bogurodzica zawiera podwójne modlitewne wezwanie do Maryi i Chrystusa. Właściwym adresatem pieśni jest Chrystus bożycgdyż do niego jest skierowana konkretna, zamieszczona w końcowej pozycji utworu, prośba.
Poprzedza ją zjednywanie adresata, które odbywa się w 2 etapach i przyjmuje postać pośrednią i bezpośrednią. W pierwszym etapie są dwie osoby pośredniczące: Maryja i Jan Chrzciciel. Przywilej ten jest podstawą skuteczności pośredniczenia u Syna Bożego. Wymienienie postaci Jana Chrzciciela rozpoczyna drugi etap modlitwy, czyli drugą zwrotkę.
W tej zwrotce modlitwa zwraca się do Chrystusa. Zwięzłość, typ modlitwy zintelektualizowanej, zawartość teologiczna wskazują wg ks.
Polska. Literatura. Średniowiecze, Encyklopedia PWN: źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy
Mrowca na czas powstania przed kazaniami gnieźnieńskimi. W postaci, w jakiej się zachowała, Bogurodzica niesie w sobie walor sztuki ponadczasowej, której upływ czasu nie zdołał zatrzeć cech najwyższego artyzmu. Jego przejawem jest idealna zgodność między głębią teologiczną tekstu i kunsztem muzycznej konstrukcji, będącej jego nośnikiem.
Spoiwem słowa i melodii jest wyrafinowana prostota i zwięzłość.
chrzest nowych żaków. olewa chrzest. chrzest bojowy sztuki teatralnej. chrzest lub komunia. chrzest albo bierzmowanie. np. chrzest. chrzest lub namaszczenie chorych. chrzest z szampanem.
Bogurodzica jest odśpiewywana co niedzielę przy grobie św. Wojciecha w Gnieźnie — jest to zwyczaj trwający do dzisiaj. Bogurodzicę śpiewa się też podczas Apelu jasnogórskiego — to z kolei powojenna tradycja, od czasu aresztowania prymasa Wyszyńskiego. Przeważnie były one związane z okresem Wielkanocy jak na przykład Chrystus zmartwychwstan jestze świętami Bożego Narodzenia i z kultem Matki Bożej.
Potocznie o drugoklasiście
Najstarsze zachowane utwory wielogłosowe polskiego średniowiecza pochodzą z XIII średniowiecznych. Zostały odnalezione stosunkowo niedawno, bo dopiero w drugiej połowie XX w. Nie zawsze przetrwały jako oddzielne rękopisy, bo niekiedy zachowały się jedynie np. Ich zawartość pozwala jednak stwierdzić, że w XIII i kolejnych wiekach polska kultura muzyczna wchłaniała najnowsze osiągnięcia muzyki europejskiej.
Odnalezione źródła stanowią dowód, że istniała bezpośrednia łączność między klasztorem Klarysek w Nowym Sączu a Szkołą Notre Dame w Paryżu, a najnowsze ówczesne osiągnięcia wielogłosowej polifonii średniowiecznej były w polskim żaków klasztornym przyswojone i rozwijane. Jeden z rękopisów odnalezionych w Starym Sączu po r. Ta kunsztowna trzynastowieczna kompozycja jest unikatem, nie ma odpowiednika w żadnych innych znanych źródłach, posiada też specyficzne, lokalne cechy notacji.
Cechuje się spokojnym charakterem. Omnia beneficia gaudia generatia variaque dat gratia, dulcia movens studia. Laudare Deum qui salvat reum data venia. Sapui, sicut fatui, nam ut potui, ita posui sed initui renui prout potui. Si nunc chrzest non est pro miro, quia sonui. Z kolei rękopis odnaleziony w romańskim kościele św.
Andrzeja zawiera trzygłosowy utwór Surrexit Christus hodie wiązany tematycznie ze Świętami Wielkiej Nocy i utrzymany w ścisłym stylu konduktowym.